Tüketici Haftası ve Haklarımız

Tüketici Haftası ve Haklarımız

Tüketici; bir mal veya hizmeti alan, kiralayan, çeşitli şekillerde faydalanan

yararlanan kişi olarak tanımlanmaktadır. Tüketicinin yararlandığı şeyin yalnızca ‘mal’ olması zorunlu değildir. Tüketilen şey yemek, sebze-meyve, elektrikli ev aleti, hatta konser bile olur ve örnekleri çoğaltmak mümkündür.

Günümüzdeki anlamıyla tüketicilerin korunması gereksinmesi, sanayi devrimi ile ortaya çıkmıştır. İlk tüketici birliği 1891’de New York’ta kurulmuş ve 15 Mart 1962’de ABD Kongresine sunulan bildiride; tüketicilerin sağlık ve güvenlik hakkı, aydınlatılma hakkı, seçme ve temsil edilme hakkı ilk kez sayılarak önemli bir adım atılmıştır.

Birleşmiş Milletler, 1985 yılında aldığı bir kararla Tüketici Hakları Evrensel Bildirgesini kabul ederek 15 Mart’ın Dünya Tüketici Hakları Günü olarak kutlanmasını kararlaştırmıştır.

Anayasamızın 172. maddesinde yer alan “Devlet tüketicileri koruyucu ve aydınlatıcı tedbirler alır, tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimleri teşvik eder” hükmüyle tüketicinin korunması devlet güvencesine alınmıştır.

Türkiye’de ilk olarak, Anayasamızın “Devlet tüketicileri koruyucu ve aydınlatıcı tedbirler alır, tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimleri teşvik eder” diyen 172. maddesi ile devletin tüketicileri korumakla görevli olduğu belirtilmiş ve tüketici hakları 1995 yılında 4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile korunmaya başlanmıştır. Zamanla gelişmelere ve Avrupa Birliğinde ki düzenlemelere uyum sağlamak amacıyla 2013 yılında şimdi yürürlükte olan 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kabul edilmiştir.

Bizde de 15-21 Mart arası Tüketiciyi Koruma Haftası olarak belirlenmiştir. Bu tarihler arasında tüketicilere tüketici olarak, haklarının neler olduğu ve gerektiği zaman bu haklarını korumak için neler yapabilecekleri, nerelere başvurabilecekleri hakkında bilgiler verilir.

TÜKETİCİ HAKLARI

Ülkemizin de taraf olduğu 1985 tarihli Birleşmiş Milletler Evrensel Tüketici Hakları Bildirgesine göre 9 adet temel ve evrensel tüketici hakkı vardır. Bunlar sırasıyla aşağıdaki gibi sıralanabilir.

1-Temel ihtiyaçların karşılanması hakkı: Barınma, ısınma, aydınlanma, içecek ve kullanacak su bulma, haberleşme, ulaşım tüketicilerin en temel ihtiyaçlarıdır.

Her tüketici, bu temel ihtiyaçların karşılanmasını talep edebilir.

2-Sağlık ve güvenlik hakkı: Satışa sunulan her türlü mal ve hizmetin insan yaşamı ve sağlığı açısından kullanıcısına zarar vermeyecek durumda olmasıdır.

3-Bilgi edinme hakkı; Tüketicinin mal ve hizmeti satın alırken doğru karar verebilmesinin sağlanması için tüketicinin gerekli bilgilere ulaşabilmesi ve zararlı, yanıltıcı reklamdan, etiketten, ambalajdan korunmasıdır.

4-Eğitilme hakkı: Tüketicinin hak ve çıkarlarını koruyabilmesi, tüketici bilincine sahip olması için eğitim kurumlarında eğitilmesidir.

5-Zararların giderilmesi hakkı: Satın alınan mal veya hizmetten dolayı tüketicinin uğramış olduğu zararın giderilmesi, o mal veya hizmetin yeniden tüketiciye ulaştırılmasıdır.

6-Sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı: Sağlık koşullarına uygun bir çevrenin oluşumunda ülke ve doğal kaynakların doğru kullanımı ile çevrenin korunması, temiz ve sağlıklı bir şekilde gelecek kuşaklara bırakılmasıdır.

7-Ekonomik çıkarların korunması hakkı: Tüketiciye kıyaslama imkanı verecek çeşitte mal ve hizmetin en uygun fiyattan sunulması, satış sonrası her türlü teknik destek ve servisin tüketiciye ulaştırılmasıdır.

8-Seçme hakkı: Tüketicilerin çeşitli ürün ve hizmetlere istedikleri zaman ulaşabilmeleri anlamındadır. Rekabetin tam olarak işlemediği pazarlarda devlet aksaklıların giderilmesi için yapacağı düzenlemeler ile uygun kalite ve fiyatlarda mal ve hizmetlerin tüketicilere sunulmasını sağlamalıdır.

9-Temsil edilme, Örgütlenme, Sesini duyurma hakkı: Yukarıda sayılan hakların elde kullanılabilmesi, tüketicilerin haklarını koruyabilmeleri, mağduriyetlerinin giderilmesinde bir araya gelerek güç birliği oluşturmaları ve hükumetlerin ekonomik ve siyasi politikaların da dikkate alınma ve kamu kurumlarında temsil edilebilmesidir.

TÜKETİCİ HAKLARINI KORUYAN KURUM VE KURULUŞLAR

Satın aldığınız bir mal ayıplı veya arızalı çıktıysa ve bütün çabalara rağmen sorununuzu çözemediyseniz şu kurumlara başvurabilirsiniz;

Tüketici Sorunları Hakem Heyetleri

T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı

Sanayi ve Ticaret İI Müdürlükleri

Tüketici Sorunlarına bakmakla görevli mahkemeler

Bulunduğunuz yerdeki tüketicinin korunmasına yönelik olarak faaliyet gösteren dernekler.

Günümüzde tüketicinin korunması tüm toplumu ilgilendiren çok önemli bir konudur. Bu korunma hem devlet ve hem de sivil toplum kuruluşları tarafından sağlanmaya çalışılmaktadır. Bu korumanın sağlanması tüketici bilincinin geliştirilmesi ile mümkündür.

Bu bilincin geliştirilmesinde televizyon, radyo, medya, dergi vs. gibi yayınlarda önemlidir.

Tüketiciyi, hileli, sağlığa zararlı mallar satın almaktan korumak, ayrıca fiyat bakımından da aldanmasını önlemek gerekir. Aynı maldaki etiketin farklı marketlerde farklı olması tüketiciyi market market dolaşmak zorunda bırakmaktadır.

Derinleşen ekonomik krizde her geçen gün marketler zam yapıyor. Yapılan zamları artık market çalışanları bile takip edemiyor.

Özellikle marketteki raf fiyatlarıyla kasa fiyatlarının farklı olması sorun yaşatıyor… Bu yüzden hem çalışan hem de vatandaşlar mağdur oluyor. Sürekli ya tartışma çıkıyor ya da vatandaşlar fazla fiyat ödeyerek mağdur oluyor. Aslında market ürünü üzerinde tüketicinin gördüğü etiket fiyatına satmak zorundadır.

Memur, emekli ve işçilerin maaşları artırıldığında market etiketleri değişmekte ve memura emekliye yapılan artışlar erimektedir.

En çok son kullanma tarihi çok yaklaşmış ürünlerde indirim yapılıyor. Bu bakımdan indirimli ürünlerde mutlaka son kullanma tarihine bakmak gerekir. Çoğu zamanda ürünlerin ambalajında son kullanma tarihleri okunamayacak şekilde başka yazıların üzerine yazılmaktadır.

Ürünlerin üreticiden tüketiciye ulaşıncaya kadar aşırı fiyatlandırılması tüketicinin bütçesini çok zorlamakta olduğundan tüketici artık meyveleri taneyle diğer ürünleri ise gramla almaktadır.

Tüketiciler gününüz kutlu olsun.

İzzet Doğan

Emekli İstanbul Hakimi